تأثیر بنزیل‌آدنین و نیتروژن بر برخی ویژگی‌های فیزیولوژیکی دانهال‌های پسته تحت تنش کلرید سدیم

سابقه و هدف: شوری آب و خاک در بسیاری از نقاط جهان، به‌خصوص نواحی خشک و نیمه‌خشک، یک عامل مهم محدودکننده رشد محسوب می‌شود. با توجه به تحمل نسبی گیاه پسته به شوری و وسعت زیاد خاک‌های شور در کشور، به‌نظر می‌رسد پسته گیاه مناسبی برای کشت در این مناطق باشد. از آن‌جا که تولید و فعالیت هورمون‌های گیاهی از جمله سیتوکینین‌ها تحت تأثیر تنش‌های محیطی و عناصر غذایی قرار می‌گیرد و با توجه به شور بودن خاک‌های پسته‌خیز استان کرمان و نقش مهم نیتروژن در تولید و انتقال سیتوکینین از ریشه به اندام هوایی، پژوهش حاضر به بررسی نقش هورمون بنزیل‌آدنین (سیتوکینین) و نیتروژن در شرایط شور بر پارامتر‌های فیزیولوژی و تنظیم‌کننده‏های اسمزی دانهال‎های پسته (رقم بادامی ریز زرند) پرداخت. مواد و روش‌ها: به‎منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف نیتروژن و بنزیل‌آدنین در شرایط شور (کلرید سدیم) بر پارامتر‌های فیزیولوژیکی و تنظیم‌کننده‏های اسمزی دانهال‎های پسته، رقم بادامی ریز زرند یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه انجام شد. تیمارها شامل شوری (صفر و 2000 میلی‎گرم کلرید سدیم در کیلوگرم خاک)، نیتروژن (صفر و 100 میلی‎گرم در کیلوگرم خاک از منبع نیترات آمونیم) و هورمون بنزیل‌آدنین (صفر، 250 و 500 میلی‌گرم در لیتر) بودند. یافته‌ها: نتایج نشان داد، در شرایط شور مصرف 500 میلی‌گرم در لیتر بنزیل‌‌آدنین، وزن خشک گیاه را بیش از 2 برابر نسبت به شاهد افزایش داد. هم‌چنین مقدار کلروفیل a، کلروفیل b و کلروفیل کل با شور شدن محیط کشت کاهش یافت، در حالی که مصرف توأمان نیتروژن و بنزیل‌آدنین، به ترتیب افزایش 77، 72 و 52 درصدی این ویژگی‌ها را باعث گردید. کاروتنوئید‌ها نیز تحت تأثیر این تیمارها با افزایش 78 درصدی مواجه گردیدند. هم‏چنین علی‏رغم اینکه شوری شاخص فلورسانس کلروفیل (Fv/Fm) را 31 درصد کاهش داد، ولی مصرف توأمان نیتروژن و 500 میلی‌گرم در لیتر بنزیل‌آدنین توانست تا حدودی اثرات ناشی از تنش شوری را بهبود ببخشد و این پارامتر فتوسنتزی را 43 درصد افزایش دهد. نتایج هم‏چنین نشان داد که مقدار پرولین و قند‌های محلول (تنظیم‌کننده‏های اسمزی) نیز تحت تأثیر نیتروژن و بنزیل‌آدنین (500 میلی‌گرم در لیتر)، با افزایش روبرو گشت، لیکن مصرف هم‌زمان این تیمار‌ها مقدار این تنظیم‌‌کننده‌های اسمزی را به‌ترتیب 78 و 59 درصد نسبت به شاهد افزایش داد. نسبت‏های K/Na و Ca/Na نیز که با شور شدن محیط کاهش معنی داری یافتند، با مصرف500 میلی‌گرم در لیتر بنزیل‌آدنین، افزایش به‏ترتیب 100 و 40 درصدی پیدا نمودند. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج به‌دست آمده، مشخص گردید که نیتروژن و بنزیل‌آدنین با بهبود ویژگی‌های فیزیولوژی و تنظیم‌کننده‌های اسمزی، توانایی دانهال‏های پسته را در مقاومت به تنش ‌شوری افزایش دادند و در نتیجه پیشنهاد می‏گردد، این آزمایش بر روی درختان مثمره پسته انجام و در صورت افزایش کمی و کیفی محصول به باغداران توصیه گردد.